Dinozorlar, geçmişten günümüze birçok farklı biçimlerde tasvir edildiler. Hatta dinozor fosilleri yeni bulunmaya başladığı zamanlarda iguanaya çok benzedikleri düşünülüyordu.
Şu anda pek çok fosile ulaşmamız sayesinde neye benzediklerini az çok biliyoruz. Pekala kâfi ölçüde fosil bulunmuyorken nasıl tasvir ediliyorlardı?
Kimdir bu dinozorlar?
Dinozorlar, 233-243 milyon yıl evvel ortaya çıkan ve yaşayan tek üyeleri kuşlar olan arkozor sürüngen kümesidir. Nerede yaşadıkları, kaç cinse sahip oldukları, nasıl yok oldukları ve ekosistemdeki yerleri bilim için her vakit bir araştırma konusu olmuştur.
Yer kütleyi titretecek büyüklüğe sahip dinozorların şimdiye kadar 1000 tane tipi olduğu belgelenmiştir. Onlarla ilgili bu kadar bilgiye ulaşabileceğimiz sayıda fosil yokken şu anki tasvirlerinden biraz daha farklı oldukları düşünülüyordu.
İlk bulunan çene fosilinden yola çıkarak büyük bir sürüngen olduğu düşünüldü.
1824 yılında bulunan yaklaşık 2 metre uzunluğunda bir çene fosili, Oxford Jeoloji Mühendisi William Buckland’a incelemesi için getiriliyor. Buckland, sırf çene fosiline bakarak bunun büyük bir sürüngene ilişkin olduğunu tez ediyor.
Bu fosilden yola çıkarak Megalosaurus ismi verilen etçil dinozor, üstteki biçimde tasvir ediliyor. Günümüze kadar ulaştığımız fosillere nazaran ise megalosaurusun gerçek görünümü aslında aşağıdaki fotoğraftaki üzere:
Devasa bir iguanaya benzediği kestirim edildi.
Kendini fosillere adayan İngiliz Jeolog Dr. Gideon Algernon Mantell, bulunan diş fosillerinden yola çıkarak bu yaratığı küçük bir kertenkele olan iguananın dev hâli halinde tasvir ediyor. Bu yüzden, dişlerin sahibine “Iguanodon” yani “iguana dişli” ismini veriyor.
Daha sonra bulunan kemikler incelendiğinde dinozorların boynuzlu hayvanlar olduğu düşünülüyor fakat öbür fosillerin de bulunmasıyla ortaya çıkan imgede boynuz sandıkları kemiğin aslında parmak olduğu anlaşılıyor.
Yukarı hakikat dikenlere sahip tasvir edilen dinozor çeşidi: Hylaeosaurus
1830’lu yıllarda Hylaeosaurus’a ilişkin birinci fosil kalıntıları bulunduğunda sırtından üst gerçek uzanan dikenimsi kemiklere sahip olduğu düşünülüyordu. Daha sonra tamamlanan kalıntılarla, dikenimsi kemiklerinin aslında yana gerçek olduğu anlaşılıyor.
Bu kemikler, Hylaeosauruslar otçul olduğu için diğer etçil dinozor tipleri onlara yaklaşamasın diye geliştirilmiş.
“Deinos+Sauros”, yani “korkunç kertenkele”
1842 yılında, İngiliz karşılaştırmalı anatomist Sir Richard Owen; Megalosaurus’u, Iguanadon’u ve Hylaeosaurus’u mukayeseli olarak inceliyor. İncelemesinde, bilhassa ayak ve kalça kemiklerinde önemli benzerliklerr olduğunu fark ediyor.
Böylece Yunancadaki deinos (korkunç) + sauros (kertenkele) isimleri birleştirerek bizim bildiğimiz “dinozor” isminde birleştiriyor.
- Kaynaklar: Celal Şengör, Britannica
