Windows işletim sistemleri elimize birinci geçtiğinde hepimiz, anladığımız kadarıyla her noktasını kurcalamışızdır. Kimimiz gidip müziğini açmış, o sırada da media player’ın hipnotize edici görüntülerinde saatler geçirmiştir. Kimimiz de ekran koruyucusundaki boruların izlediği yolları takip ederken yeniden saatlerini harcamıştır.
Bu halde, her yeni gelen işletim sistemi, bizleri kurcalanacak farklı özelliklerle karşı karşıya bıraktı. Windows Vista ile karşımıza çıkan ve Windows 7’de en büyük popülerliğe ulaşan masaüstü araçları da bu özelliklerden biri oldu. Pekala daha sonra gelen işletim sistemlerinde bunları neden göremedik?
Microsoft, bu bahis için resmi bir açıklama yapmıştı.
Söz konusu açıklamada şirket, araç galerisinin takviyesinin sonlandırıldığını ve bunun güvenlik sorunları nedeniyle yapıldığını belirtmişti. Açıklamanın sonuna da “saldırganların hem araçlar üzerinden bilgisayarınızı yönetebileceğini” hem de “araçların davranışlarını değiştirebileceğini” eklemişti.
Ayrıca bu araçlar ActiveX tabanlıydı. ActiveX, Microsoft’un, vaktinde internetle çalışan küçük programları kapsayan obje tabanlı bir programlama aracıydı. Baş karıştırmaya gerek yok elbette. Yalnızca kelam konusu araçların ActiveX üzerinde çalıştığını bilmeniz kâfi.
Peki ActiveX inançlı miydi?
Microsoft, ActiveX tabanlı uygulamalar için güvenilir olup olmadıklarını aşikâr eden bir sertifika gösteriyordu. Lakin sertifikasız uygulamanın yüklenmesiyle ortaya çıkan sorunlar kullanıcının sorumluluğuna bırakılıyordu. Bunun son kullanıcı tarafında pek de karşılık bulmadığını kestirim etmek sıkıntı değil.
Microsoft’ta yazılım geliştiricisi olarak çalışmış olan Mark Phaedrus’un kelamlarına nazaran, tehdit oluşturan kısım, araçların büyük çoğunluğunun ActiveX’e bağlı olmasıydı. Bu sebeple de araçlar üzerinden ActiveX denetimlerine erişmek mümkün oluyordu (ya da en azından bunu mümkün kılan açıklar vardı). ActiveX’in açıkları sebebiyle de ‘ActiveX saldırıları’ tanınan olmaya başladı.
Hem bu sorunu ortadan kaldırmak hem de araçların varlığını sürdürmek için tek bir yol kalıyordu.
Zira sistemin açıklarını kapatmak, Phaedrus’un söylediğine nazaran neredeyse imkânsızdı. Bunu göz önünde bulundurunca da sorunu çözmek için araçları ActiveX tabanlı olmadan daha sağlam bir halde yeniden geliştirmek gerekiyordu. Pekala buna paha miydi?
Phaedrus’a nazaran yanıt hayır ve bunun iki sebebi var.
En kolayından başlayalım. Yutması sıkıntı bir hap üzere olacak lakin ‘bu araçlar pek de işlevsel sayılmazdı’. Sağ tarafa yerleştirdiğiniz bir saate gereksiniminiz yoktu, zira aslında saati öğrenmek için sağ alta bakmanız kafiydi. Takvim için de tıpkı durum geçerliydi.
Bunlar dışında birkaç tane fonksiyonel sayılabilecek (performans izleme gibi) araç olsa da bunlar da fazla sistem kaynağı kullandıkları gerekçesiyle şikâyet ediliyordu.
Ve gelelim başka sebebe: Microsoft, aslında tüm kaynakları Windows 8 için harcıyordu.
Windows 8’de bir başlangıç, bir de masaüstü ekranımız bulunuyordu. Ve Microsoft, geliştiricileri, Windows 10 ile uygunca popülerleşen Evrensel Windows Platformu’na yönlendirmeye çalışıyordu. Bunun birinci adımlarını, Windows 8’in metro-tarzı başlangıç ekranında ve Windows Phone modellerinde gördük. Lakin geri dönüşü pek de uygun olmadı.
Yine de bu süreçte genel olarak uygulamalar yeni işletim sistemine aktarılmaya çalışıldı. Lakin olağanda masaüstünün boşta kalan sağ kısmına yerleştirilen bu araçlar pek de odak noktasında olmayacaktı. Zira Windows 8’le birlikte Microsoft, mobile odaklanmaya başlamıştı. Ayrıyeten uygulamaların ekranın bir kısmını kaplamasını sağlayan bir özellik, neredeyse araçların açığını kapatacak nitelikteydi.
Şimdiki işletim sistemlerindeki bölünmüş ekran kullanımı, Windows 8’de biraz daha ön plandaydı.
Güvenlik açısından sorunlu olan, yeni işletim sistemine uyarlanması için çokça çalışma gerektirecek olan ve hâlihazırda çok da hayranının bulunmadığı bir özelliğin devam ettirilmesi de Phaedrus’un söylediğine nazaran pek de değecek bir şey değildi.
Böylece kullanmasak bile masaüstünde tuttuğumuz o araçlara, Microsoft’un ülküleri sebebiyle veda etmiş olduk diyebiliriz. Üniversal Windows Platformu pek de başarılı olmadı ama bu türlü cesurca bir atılım için şirketi tekrar de şirketi tebrik etmek gerek.
- Kaynaklar: Mark Phaedrus, Microsoft
