Seyahate giderken internette araştırma yapıyor, çeşitli bölgelerdeki hava durumunu öğrenmeye ve nerede ne olduğunu çözmeye çalışıyoruz. Genelde işe yarayan bu yolu uygulayamadığımız bir durum da var: Uzay seyahatleri. Her ne kadar kısa periyodik seyahatler gerçekleştirsek ya da muhakkak bir yörüngedeki uzay üslerine astronot göndersek de hiç uzayda uzun müddetli seyahat yapmadık.
Biz beşerler olarak memeliler sınıfına giriyoruz. Uzun müddetli uzay seyahatleri, en azından bildiğimiz kadarıyla hiçbir memelinin yapmadığı bir şey. Haliyle beklenmedik pek çok tesire maruz kalabiliriz. ENeuro mecmuasında yayımlanan bir makale, uzayda seyahat yaparken bizi nelerin beklediğini anlamaya yardımcı olmayı amaçlıyor.
ABD’deki Kaliforniya Irvine Üniversitesi’nden araştırmacılar, bir fareye daima olarak uzayda karşılaşılan cinsten düşük düzey radyasyon verdiler. Bir mühlet sonra farenin öğrenme ve hafıza sıkıntıları yaşamaya başladığı ve çok gergin hale geldiği ortaya çıktı. Bu durumu açıklamak için en mantıklı formül ise farenin beyninde oluşan değişiklikler.
Araştırmacılar, bu bulgulara dayanarak ‘astronotların çabuk reaksiyon vermeleri, uygun ve efektif hareket etmeleri gereken beklenmedik durumlara karşılık verme yeteneklerinin köreleceğini’ söylüyor.
Düşük yer çekimli ortamdan farklı olarak uzay radyasyonu, ya da galaktik kozmik radyasyon (GCR), farklı halde insanlara tesir ediyor. Bu radyasyonda parçacıklar o kadar süratli savruluyor ki elektronlarından ayrılıyorlar ve yalnızca çekirdekleri kalıyor. Bu parçacıklar, uzay araçlarının kaplamalarını ve astronotların derisini basitçe aşıyor.
Araştırmacılar, bu ortamı taklit ettikleri deneyde koşullar ülkü olmasa da en uygun simülasyonu yaptıklarını söylüyor. Vakit içerisinde ortaya çıkan fizikî ve davranışsal değişiklikler ise korkuyucu. Fare hippokampüsündeki nöronlar, denetim için ülkü ortamda tutulan fareden çok daha az uyarılıyordu. Bu da daha az sinyal almaya neden oluyor. Böylelikle öğrenme, hafıza ve algılama problemleri ortaya çıkıyor.
Radyasyona maruz kalan fareler, birbirlerinden uzak durmaya çalışırken yeni bir fareyle etkileşime girmekten ise şad gözüküyordu. Bu farelerin yeni cisimleri tanıması ya da eski cisimlerin yerlerinin değiştiğinde anlamaları epey uzun sürdü.
Ayrıca radyasyon, iki nöronun birlikte ateşlenmesi yeteneğinde de körelmeye neden oluyor. Uzun vadeli radyasyona maruz kalan beyin, daha evvel öğrendiği nöronları birebir anda ateşleyebilme yeteneğini vakitle kaybediyor.
Araştırmacılar, bu bulguların gelecekteki uzay yolcularına uygulanabilirliğinin de başka bir meydan okuma olduğunu belirtiyor. Beşerler ve fareler farklı canlılar ve boyutları da çok farklı, haliyle radyasyona farklı reaksiyonlar veriyorlar. Araştırmacılara nazaran gelecekteki uzay yolcuları, bilişsel yetenekler kelam konusu olduğunda büyük badireler yaşayabilirler.
Mars’ta büsbütün gelişmiş, kendine yetebilen medeniyetler kurmayı planlasak da şimdi beş kişilik bir takımı bile sağ salim Mars’a göndermemiz sıkıntı gözüküyor. Bu da büyük bir sorun teşkil ediyor. NASA, bu meseleye tahliller arıyor.
