16 Eylül 2022’de İran’da başörtüsü nedeniyle gözaltına alınan ve kuşkulu bir biçimde ölen Mahsa Amini’nin akabinde İran hükümetiyle halk karşı karşıya gelmiş, pek çok insan mahpusa atılmış, idam edilmiş ve ülke çapında yasaklar başlamıştı. Ülke çapında internet ve toplumsal medyalar yasaklansa da Elon Musk’ın Starlink uyduları ve WhatsApp’a Proxy takviyesinin gelmesi İran’da yaşayan vatandaşları bir nebze de olsa rahatlatmıştı.
Geçtiğimiz aylarda İran’ın yasama organı olan İslami Şûra Meclisi’ne sunulan bir teklifse ziyadesiyle dikkat çekmişti. Teklif geçtiğimiz günlerde yürürlüğe girdi.
Başörtüsü takmayanları yüz tanıma sistemleriyle tespit edecekler
İran hükümeti, 2015 yılından beri ülkenin güvenlik ve izleme sistemlerini geliştirmek için milyon dolarlar harcadı. Bu yatırımların ortasında biyometrik fotoğraflar, çipli kimlikler, yüz tanıma sistemleri ve daha pek çok dijital güvenlik tedbiri yer alıyordu. Bu yatırımların pek birden fazla ülkeyi dış güçlerden korumak maksadıyla geliştirilmiş olsa da bir mühlet sonra bu sistemler mahallî halkı da amaç almaya başladı. Örneğin hükümet, kurallarına nazaran gerçek halde başörtüsü takmayan bayanlara nasıl yanlışsız başörtüsü takmaları gerektiğiyle ilgili SMS gönderiyordu.
Tüm bunların üzerine geçtiğimiz Ağustos ayında başörtüsünü yanlışsız takmayan bayanların bankalardaki, toplu taşımadaki ve kamu kuruluşlarındaki haklarını kaybetmelerine neden olan yasanın onaylanması da bu olayları tetiklemişti. Olayların akabinde İslami Şûra Meclisi’ne “kurulan yüz tanıma sistemlerinin başörtüsü takmayan bayanları tespit etmesi” için bir teklif götürülmüş lakin teklif kabul edilmemişti.
Geçtiğimiz günlerdeyse bu teklif yasa olarak kabul edildi. Daha evvelce yalnızca araç kullanan bayanları tespit etmekte kullanılan bu sistem, artık başörtüsü takmayan ya da yanlış takan bayanları tespit etmek için kullanılacak. Yasaya nazaran başörtüsünü yanlış takan bayanlara ihtar ve para cezası verilecek fakat başörtüsü takmayan bayanlara daha ağır yaptırımlar uygulanacak.
İran bu kanunla birlikte resmi olarak Çin ve ABD’den sonra (sadece birtakım eyaletlerde) 7/24 vatandaşlarını yapay zekâ takviyeli yüz tanıma sistemleriyle izleyen 3. ülke oldu.
