Dünyanın farklı bölgelerine baktığımız vakit asırlar evvel yapılmış lakin günümüze kadar eksiksiz halde korunarak gelmiş yapılar görmek mümkün. Başlangıçta güçlü bir yapı inşa etmek için akla birinci gelen şey sağlam bir gereç tercih etmek olsa da kullanılan malzeme kadar malzemenin nasıl koruma edileceği ya da nasıl hava şartlarıyla karşı karşıya kalacağı da büyük değer arz ediyor.
Bu bilgiler üzerinden 10.000 yıllık bir saat inşa etmeyi hedefleyen ve The Long Now Foundation ile birlikte çalışan Alexander Rose, işin derinine inerek bizi aslında nelerin engellediğini keşfetmeye çalıştı. 10.000 yıl ömrüne devam edecek bir saat inşa etmek için hem geçmiş hem de günümüzü inceleyerek yapı gereçlerinin nasıl dayandığını anlaması gerektiğini belirten Rose, 20 yıl boyunca yapıların ve sistemlerin vakti nasıl yendiği üzerine yaptığı çalışmalarının da yardımıyla çılgın bir proje başlattı.
Uzun müddet dayanabilecek bir materyal arayışındayken bilim insanlarından duyduğu birinci şey olan “Aslında her şey yanar, sırf oran farklıdır” kelamıyla inşa alanında yeni bir perspektif elde edildi. Bilim insanlarının dediğini kısaca özetlememiz gerekirse bizim yaşlanma olarak algıladığımız şeyin aslında paslanmada olduğu üzere bir oksidasyon olduğunu söyleyebiliriz. Binlerce yıl boyunca dayanacak bir şey inşa etmek istediğimiz vakit taş ya da altın üzere gereçler aklımıza geliyor. Bunun sebebiyse bu üzere malzemelerin kısa müddette okside olmaması fakat yazımızın başında belirttiğimiz öteki bir öge daha bulunuyor.
Başlangıçta insan gözüne o kadar da sağlam gelmeyen unsurlar de yanlışsız şartlar altında koruma edildiği takdirde beklenenden çok daha uzun bir biçimde dayanabiliyor. Bunun günümüze kadar gelmiş bir örneği olarak da Antik Mısır’dan kalma mumyaları görebiliriz.
Son vakitlerde ortaya çıkan emsal bir örnekse Ermenistan’dan geldi. Harika bir biçimde koruma edilen deri bir ayakkabının 5.500 yıl öncesinden kaldığı ortaya çıktı. Yani kısaca anlatmamız gerekirse malzemelerin dayanıklılığı çoklukla malzemenin kendisiyle bağlı olsa da malzemenin bulunduğu ortam da bu dayanıklılığı önemli manada etkiliyor. Az evvelki örneğimize geri dönmemiz gerekirse bir derinin 5.500 yıl boyunca dayanması birçok kişi için imkansız üzere görünse de ayakkabının saklanma formu sayesinde bu mümkün oldu. Bir mağaranın içerisinde koyun gübresiyle mühürlenmiş formda koruma edilen ayakkabı, yapay olarak oluşturulmuş bir anaerobik (serbest oksijenden uzak) bir ortamda, sabit bir sıcaklıkta korunduğu için günümüze kadar gelmeyi başardı.
Bahsedilen 10.000 yıl dayanacak saati inşa ederken büyük bir sorun bulunuyor. Beşerler bu saatle etkileşime geçeceği için bu saati denetim edilebilecek bir ortamda yapmak hayli güç. İnsanların, malzemeleri çürüten oksijeni soluduğu da düşünülürse insanların 10.000 yıl boyunca ziyaret edebileceği bir saati yapmak epey güç bir süreç olacak.
Bu saat projesini ‘Daha âlâ atalar olabilmek için’ gerçekleştirmek isteyen Alexander Rose, meslektaşlarıyla birlikte 10.000 yıllık bir saat inşa etmeye çalışacak. Alexander Rose’un makalesinin tamamına bu bağlantı aracılığıyla da ulaşabilirsiniz.
