Dil, insanı öteki canlılardan ayıran en değerli özelliklerden biridir. Coğrafya ve kültürün tarih içinde değişimi, gelişimi ve etkileşimiyle vakitle farklı farklı diller ortaya çıkmıştır.
Bazı lisanların birbiriyle benzerlikleri olsa da elbette hepsi içinde birbirinden çok farklı kültürü, geleneği ve mirası barındırır. Sizce lisanların farklılıklarından birinin de konuşma suratları olması mümkün müdür?
Öncelikle, bir lisanın süratli olup olmadığını nasıl anlayabiliriz?
Dillerin suratını hesaplamak adeta bir araba hızını hesaplamak üzere, değişen tek şey “yol” yerine “hece” koymak. Başınızı daha fazla karıştırmadan şöyle açıklayalım:
Dil bilimciler, bir lisanın ne kadar süratli olduğunu hesaplamak için birinci evvel sözcükleri hecelere bölerler. Daha sonra, bölünen bu hecelerin saniye başına kaç sefer kullanıldığına bakarlar. Yani bir saniyede kullanılan hece sayısı o lisanın suratını ortaya çıkarır.
Gelelim asıl sorumuza, lisanların suratları birbirinden farklı mıdır?
Evet! Lisanlar saniye başına düşen hece sayısına göre farklılık gösterir. Kimi lisanların saniyedeki hece sayıları başkalarına nazaran daha fazladır, yani bu lisanlar daha “hızlı”dır. Örneğin saniyede 9 hecenin üstüne çıkan İtalyanlar en süratli lisan konuşucularındandır.
Bu karşılık yeni bir soruyu doğurur. Başkalarına kıyasla “hızlı” sayılabilecek lisanlar daha kısa sürede daha fazla bilgi iletebilir mi?
Hızlı konuşulan lisanlarda bilgi iletiminin sayısı değişebilir mi?
Daha basitçe anlatmak gerekirse, aynı mevzuyu bir İtalyan ve bir Türk anlatırsa birinin daha çabuk anlatması üzere bir durum kelam konusu olabilir mi?
Hayır! Bu mevzu üzerinde çalışan araştırmacılar, her lisan için bilgi iletimini dijital teknolojilerin iletim suratını ölçmek için kullanılan “bit” cinsinden hesapladı.
Diller saniyede 39.15 bitlik bilgi aktarıyor!
Çalışmanın bulgularına nazaran; yalnızca 643 heceye sahip Japonca hece başına 5 bit, 7 bin hece içeren İngilizce hece başına 7 bitin çok az üzerinde bir bilgi yoğunluğuna sahipti. Öteki yandan Türkçenin hece başına 5.5 bitlik bilgi taşıdığı ortaya çıktı.
Araştırmada yer alan lisanların hızı birbirinden çok farklıydı lakin saniyede aktarılan bilgi çabucak hemen birebirdi. Sonuç olarak, lisanın suratı ne olursa olsun tüm lisanların ortalama hızı saniyede 39.15 bitlik bir bilgi transferine sahip.
Nasıl oluyor da lisanların bilgi kodlamaları farklıyken iletimleri tıpkı oluyor?
Evrimsel lisan bilimci François Pellegrino, lisanların bilgi iletimleriyle ilgili net bir yanıta henüz ulaşılmadığını aktarsa da kestirimleri şu biçimde:
“Biyolojimizin, beyinlerimizin ne kadar bilgi algılayabileceği yahut üretebileceği ile ilgili sonları olabilir.”
Sinirbilimci De Boer, Pellegrino’nun görüşüne katılmakla birlikte şunları ekliyor:
“Beynimizin hudutları olduğu yanlışsız. Ancak bu hudutları konuşmayı dinlerken bilgiyi sürece hızıyla değil, düşünceleri bir ortaya getirme süratiyle sınırlanıyor.”
- Kaynaklar: Science, The Atlantic, Babbel, Independent
