İnsan uzunluğu vakit ölçeklerinde, Ay'ın dünyamız üzerinde yarattığı yalnızca iki tesir vardır: gece boyunca ve günün çeşitli saat evreleri boyunca ışık yaymak ve yeryüzüne uyguladığı kütle çekimi sonucu yol açtığı gelgitler.
Dünya'mıza en yakın astronomik yapı olmasına karşın Ay, Dünya’dan 380.000 kilometre uzaklıkta bulunuyor. Bu, Ay’ın yaklaşık 60 Dünya yarıçapı uzaklıkta olduğunu gösterir. Bu uzaklık 2000 yıldan daha evvel, birinci “astronomik” aralık olarak belirlenmişti.
Dünya’nın yalnızca bir uydunun altında yörüngede kalmasınının tesirleri sonludur. Gezegenimiz birinci oluşutuğu andan beri bu özelliklere sahip değildi, hatta bir uyduya bile sahip değildi.
Fotoğrafta gördüğünüz Touchet Formasyonu üzere gel-git ritimleri, Dünya’nın dönme suratının geçmişte ne olduğunu öğrenmemize imkan sağlıyor. Dinozorlar vaktinde, günümüz 24 değil yalnızca 22.5 saatti. Milyarlarca yıl evvel, Ay'ın oluşumundan kısa bir müddet sonra, bir gün yalnızca 8 saatti.
Yeni Ay'dan Dolunay'a ve tekrar Yeni Ay'a olan döngü mühletince, Ay eliptik yörüngesinde ilerlerken, Ay’ın hareketlerinde bariz boyutta artışlar ve azalmalar meydana gelmektedir. Ay, Yerberi'de daha süratli ve Yeröte'de daha yavaş hareket ettiği ancak sabit bir dönme suratına sahip olduğu için, bir ay boyunca Ay'ın en fazla %50'sinden biraz daha fazlasını görebiliyoruz.
Zaman dilimlerimizde, Ay’ın yalnızca aylık evrelerini ve karasal gelgitlerimizi görebiliyoruz.
Ay, Dünya’ya gelgit kuvveti uygular; bu sırf gelgitlere neden olmaz, tıpkı vakitte Dünya’nın yörüngesinde frenlemesine imkan sağlar ve bir sonraki gündoğumuna neden olur. Ay, Dünya’nın etrafında bir defa döndüğünde iki gelgit çıkıntısı yarattığından, günde iki düşük gelgit ve iki yüksek gelgit yaşıyoruz.
Ay, ya yeni ya da tam evreye çok yakın olduğunda, gelgit kuvvetleri Güneş'in gelgit kuvvetleriyle birleşir, en yüksek ve en düşük gelgitler bu formda oluşur. Bu sayede ilkbahar gelgitlerine şahit oluruz. Ay, birinci çeyreğinde yahut son çeyreğinde olduğunda ise en küçük gelgitleri yaratarak Güneş'e yıkıcı bir halde müdahale eder ve 15 günlük gelgitler oluşur.
Mümkün olan en yüksek gelgitler: Bahar Gelgitleri
Güneş, Dünya ve Ay birbiriyle birebir hizada olduğunda Bahar Gelgitleri'ni elde ederiz ve bunlar mümkün olan en yüksek gelgitlerdir.
Gelgit Çok Uçları
Gelgit çok uçları Yeni Ay ve Dolunay sırasında meydana gelir. Fotoğraftaki düşük gelgit halindeki Gorey Limanı, buradaki koylarda, girişlerde ve başka sığ kıyı bölgelerinde bulunan yüksek ve düşük gelgit ortasındaki çok farkı gösterir. Pürüzlü ve sistemsiz kıyı bölgeleri, yüksek ve düşük gelgit ile Bahar Gelgitleri arasındaki 15 günlük gelgitin en büyük farkınının görülebildiği yerlerdir.
Bu gelgit tesirlerinden ötürü, karasal bir canlı olarak görülen Grunion, Ay'ın neden olduğu bu olguda hayatta kalabilmek için eşsiz bir halde adapte oldu.
Grunion, eşsiz bir biçimde adapte olmuş kanatçıklara sahip küçük, 12-15 cm uzunluğunda bir balıktır ve dişilerin kuma girmesine ve erkeklerin etraflarına sarılabilecekleri dik bir konumda hareket yapmasına müsaade veren bir kuyruğa sahiptir.
İlkbahar gelgitlerinde dişiler plajlara çıkar, kuyruklarıyla toprağı kazarlar ve yumurtlarlar.
Fotoğrafta da görüldüğü üzere bir dişi ileride yumurtlayacağı için altını kazıyor. Bunu, yalnızca bahar aylarında gelgit sırasında yapabilirler, zira yumurtaların uygun halde korunması için yumurtaları kuru kalmalıdır.
Erkekler ayrılmadan evvel dişilerle iç içe geçer ve spermlerini bırakır.
Dik ve kuma gömülü bir formda bulunan dişi Grunion, başını dışarı hakikat kaldırarak yumurta bırakıyor. Erkek Grunion ise onun etrafında dolaşıp yumurtaları döllemek için uğraşıyor. Bu üreme davranışını sergileyen bilinen iki Grunion tipi vardır.
Gelgitler gerilerken, Grunion yumurtaları kıyıda kuluçkada bekliyor.
Bunlar, her bahar gelgitinde Güney ve Batı Kuzey Amerika kıyılarına serilen Grunion yumurtalarından yalnızca birkaçı. Yumurtalar bir gelgit sürecinde sular geri çekildiğinde kumlu yüzeyin altında kalır. Kuluçka periyodu, bir diğer Bahar Gelgiti'nin dönüşünü gösteren Ay devriyle harika bir halde ahenk sağlar.
Yavrular yalnızca 10-11 gün yumurtanın içinde kalırlar ve bir sonraki Bahar Gelgiti geldiğinde suya karışırlar.
Pasifik ve Baja Kaliforniya üzere pek çok kıyı bölgesinde Grunionlar’ın yumurtladığı yerlerde, yüksek gelgit ve düşük gelgit ortasında büyük farklılıklar vardır. Yüksek kaynak gelgitlerinde, kara bölgeleri 3 ya da 4 günlüğüne okyanus ya da deniz sularının altında kalırlar. Daha sonra gelecek gelgit gelene kadar 10 ila 11 gün kuru kalırlar.
Grunion çeşidi, hayatta kalabilmek için Ay'ın haraketlerine ve gel-git olaylarına kusursuz bir formda adapte olmuş. Ay’ın tesirleri olmasaydı Grunion'un üreme döngüsü imkansız olurdu.
Görüntülerde Grunion tipinin kıyıda üreme dögüsünü görebilirsiniz. Bu döngü, kusursuz bir formda çalışmaya devam ediyor ve tabiatın harikalığını bir defa daha insanlara kanıtlıyor.
