Arılar biz Dünya’da yokken de vardı. Bilinen birinci arı fosili 100 milyon yıl, birinci insan fosili ise 300 bin yıl öncesine ilişkin. Bizden de eski olan arıları yakından incelediğimizde, aslında şimdiye dek onları çok fazla küçümsediğimizi anlıyoruz.
İnsanların en yakın böcek dostudur arılar, zira insanların yiyebileceği bir besin üretebilen tek böcek çeşididir. Sofralarımızda olan balı, propolisi üretme kademelerinde gösterdikleri disipline ve hesaplama hünerlerinde birbirinden değişik sırlar barındırıyorlar. Sırlarını öğrendikten sonra bu minik lakin zeki canlılara olan hürmetiniz artacak.
Ortalama bir arı kovanında 1 adet kraliçe arı, birkaç 100 erkek arı ve 10-80 bin kadar da personel arı bulunur.
Genel kanının tersine arı kovanındaki erkek arı sayısı çok azdır. İğneleri ve besin toplayabilecek organları olmadığı için çok fonksiyonel değildirler. Kraliçeyi dölleyerek yeni jenerasyonların oluşmasını sağlarlar.
İşçi arıların tamamı dişilerden oluşur. Karınlarında bulunan balmumu bezlerini kullanarak balmumu üretip petek yaparlar.
Topladıkları nektarları getirip kovanlarda bulunan öteki personel arılara devrederler. Onlar da devraldıkları nektarları çiğneyerek bal haline getirirler. Bala dönüştürdükleri nektarları peteklerin içine depolarlar. Bal peteklerini ayrıyeten larvalarını korumak için de yaparlar.
Bir personel arı, hayatı boyunca bir çay kaşığının 12’de 1’i kadar bal üretebilir.
Yani satın aldığınız bir kilo bal için bir küme bal arısının, 4 milyon adet çiçeği gezdiği manasına geliyor.
Bir personel arı, kovandan 5 km uzağa gidip gelebilir. Kovana döndüğündeyse gözlemlediklerini dans ederek anlatır.
Bulduğu yemek kaynağını, oranın konumunu, ne kadar uzaklıkta olduğunu öbür arılara aktarır. Bir çeşit işaret lisanıdır.
İşçi arılarda 170 koku alıcısı bulunur. Bu sayede çiçeklere epeyce hakimdirler. Bal arısı kolonilerinin her birinin kendine has bir kokusu vardır, arılar kendi kolonilerini bu sayede bulabiliyor.
İşçi arıların her biri genetik olarak kraliçe arının birer kopyasıdır.
Boyut farkının nedeni ise kraliçenin yumurtadan çıkar çıkmaz arı sütü ile beslenmesidir. Kraliçenin larvadan erişkinliğe geçişi 16 gün sürer. Genetik olarak kopya olsalar da önemli farklılıklar bulunur.
Dişi arılar kısırdır, yalnızca kraliçe arı yumurta yapabilir.
Kraliçe arı, mevsime bağlı olarak 2000 civarında yumurta bırakır; yumurtaların toplamı genelde kendi tartısı kadardır. Yumurtalar döllenmişse erkek arı larvaları çıkar, döllenmemişse dişi (işçi) arı larvaları çıkar.
Kraliçe arı yaklaşık 10 erkek arı tarafından havada döllenir. Erkek arılar bu dölleme sürecinin akabinde ölür.
Erkeklerin ömrü 4-5 hafta kadarken dişi arıların 6 kadardır. Kraliçe arılar ise 5 yıla kadar yaşayabilir. Kraliçe arı öldüğü takdirde kovandaki başka arılar da birkaç hafta içinde ölür. Kendi içlerinde bir kraliçe arı yetiştiremezlerse kovanları yok olur. Ayrıyeten dişi arılar insanları soktuktan sonra ölür.
Çevrelerine çarçabuk ahenk sağlayabilen arılar, bu sayede neredeyse dünyanın her yerinde koloni halinde yaşayabilir.
Kış mevsiminde kovanlarından çıkmaz ve yaz boyunca depoladıkları bal ile beslenirler. Kraliçe arıyı sıcak tutmak için bir küme oluştururlar.
Propolisi ise yavruları üşümesin diye yaparlar.
Kraliçe arı, yavruların üşüyeceğini anlayınca bütün emekçi arılara komut vererek bal toplamaya orta verip propolis toplamaya başmalarını söyler. Ağaçlardan reçine olarak toplanır ve 15-20 günlük yavrular bunları kendi enzimleriyle birleştirerek propolise çevirir.
Propolis sayesinde arılar hastalıklara karşı direnç kazanır, bağışıklık sistemleri güçlenir.
Her arı toplu iğne ucu kadar lakin getirebiliyor. Az çıktığı için değil çok bedelli enzimlerden oluştuğu için bu kadar çok bedelli bir husustur.
İşte arılar bu kadar organize çalışabilen ve sandığımızdan çok daha zeki canlılardır.
