Müzik zevkimiz, sevdiğimiz yiyecekler, beğendiğimiz şahıslar ve giydiğimiz kıyafetler… Tüm bu kararları kendimiz alıyoruz. Hatta bu kararlarımız sonucunda kendi kimliğimizi oluşturuyoruz. Davranışlarımıza kadar yansıyan bu ögeler sonucunda aynada baktığımız kişinin temellerini atıyor ve onu geliştiriyoruz. Daha doğrusu her şey bu türlü oluyor sanıyoruz.
Hindistan Üniversitesi Tıp Fakültesi'nden Bill Sullivan isimli farmakoloji ve mikrobiyoloji uzmanı, sevdiğimiz şeylerde genlerimizin önemli manada rol oynadığını ortaya koydu. Etkilediği canlının davranışlarını değiştiren Toxoplasma gomdii parazitiyle tanışan Sullivan, bizim de davranışlarımızın genetik olabileceği ihtimali üzerine durdu.
Araştırmalarının sonucunda davranışlarımızın kapalı biyolojik kuvvetler sonucunda ortaya çıktığını, öteki bir deyişle hareketlerimiz üzerinde hiç denecek kadar az ya da tam manasıyla hiç etkimizin olmadığını ortaya koyan Sullivan, etrafın çok büyük bir tesiri olduğunu belirtti. Natürel ki Sullivan'ın yaşadığı üzere bunları okumak size de saçma gelebilir.
Teknik olarak size metal yerine deri ve kemikten yapılmış ve içinizdeki genler tarafından yönetilen bir robot olduğunuzu söyleyen bu yazıyı okurken tahminen de bu saçmalığa daha fazla devam edemeyeceğinizi söyleyen bir his içinizde beliriyor. Bu his, tam da Sullivan'ın hissettikleriyle birebirdi.
Örnek vermemiz gerekirse birçok kişinin nefret ettiği ya da seveninin az olduğu brokoliyi verebiliriz. Size bir soru: Sizce brokoliyi sevmemeyi tercih mi ettiniz yoksa genleriniz mi size bunu söyledi? Karşılık vermemiz gerekirse iki ihtimal de geçerli olabilir lakin araştırmacılar, brokoliden nefret eden insanların dörtte birinin tıpkı sebepten ötürü brokoliden nefret ettiklerini belirtti.
Supertasters ismi verilen ve tat alma konusunda güzel olan bu bireyler, tat alma reseptörlerini geliştiren genlere sahip. Bu genlerin ortasında bulunan TAS2R38 isimli bir gen ise brokolide ziyadesiyle bulunan acı kimyasal tiyoüreyi tadabiliyor. Diğer bir deyişle genetik olarak bu tadı daha fazla alabildiğiniz için bu sebzeyi tüketmiyorsunuz.
Bu açıklama sonucunda makul zerzevatları sevmemenizin aslında sizin hatanız olmadığını söyleyebiliriz lakin bu gerçek aslında çok daha dehşetli bir gerçeği ortaya çıkartıyor. Zerzevatları sevmemek sizin elinizde değilse aynaya baktığınızda gördüğünüz kişinin hayatındaki kararların ne kadarını siz verebiliyorsunuz? Aynada gördüğünüz kişi ne kadar sizsiniz?
Hoşunuza giden insanları ele alalım. Hatta bu kısmı direkt olarak Sullivan'ın sözleriyle aktaralım:
Peki, ya bayanlar hakkındaki kanılarım. Katiyen bunlar benim denetimim altında olmalı. Temelden başlayalım: Neden bir erkek yerine bir bayandan hoşlanıyorum. Bu, ben kıyıda oturup hayatımı düşünürken verdiğim şuurlu bir karar değildi. İnsanın cinsel yönelimindeki genetik ögeler hala bariz olmasa da buna karar vermediğim kesin.”
Evrimsel psikologlar, neredeyse yaptığımız her davranışın bizlere bilinçdışından gelen hayatta kalma ya da genlerimizi aktarma (başka bir deyişle üreme) dürtüleri sonucunda oluştuğunu söyler. Dahası, bize cazibeli olarak görünen dış görünüş özelliklerininse aslında bizlerle (ileriki neslimizde) olmasını istediğimiz âlâ ve sağlıklı genler olduğunu belirtirler.
Sevdiğiniz kişiyi bile seçemediğiniz ve özgür olduğunuzu düşündüğünüz lakin genlerinizin sizi ve niyetlerinizi hapsettiği, hatta bunun farkına bile varamadığınız bedeninizde özgür olmadığınızı söyleyebiliriz.
Aldığınız her kararda ve sahip olduğunuz her kişilik özelliğinde biyolojik faktörler yer alıyor. Bu farkındalık başlangıçta meczup zırvası üzere geliyor olsa da bu moleküler farkındalık sonucunda bilimin de yardımıyla kendimizi daha ileri bir 'insan' haline getirebiliriz. Dahası, öteki insanların aldığı kararlar konusunda ne kadar küçük bir tesire sahip olduklarının farkına varırsak onlara karşı olan müsamahamız de artabilir. Büsbütün bizim denetimimiz altında olmayan inancımızla birlikte suçlamanın bilakis anlayışı tercih edebiliriz. Natürel ki genlerimizin bize müsaade verdiği sürece…
