Türkiye Astronomi Derneği Lideri Prof. Dr. İbrahim Küçük, Milletlerarası Astronomi Birliği'nin (IAU) 100. kuruluş yıldönümü kapsamında yapılan etkinliklerde Türkiye’nin bir gezegene isim vereceğini açıkladı.
457 ışık yılı aradaki WASP-52 kodlu yıldızın etrafında dönen bir ötegezegenin isim babası Türkiye olacak. Türkiye, IAU’nun üyeleri ortasında yer alıyor. IAU üyeleri, Kepler’in keşfettiği gezegenlere isim verecek. Hangi ülkenin hangi gezegene isim vereceği, o gezegenin ülkenin başşehrinden gözlenip gözlenemediğine nazaran belirlendi.
Konuyla ilgili açıklama yapan Küçük, “Türkiye'ye de WASP-52 kodlu yıldız ve onun gezegeni verildi. Yıldızlar ülkelere verilirken 'öyle bir yıldız verelim ki o ülkenin başşehrinden rahatlıkla gözlensin. Küçük teleskoplarla bile beşerler gözleyebilsin.' anlayışından hareket edildi. Bu yıldız bize yaklaşık 457 ışık yılı uzaklıkta. Gezegeni yaşanabilir bir gezegen değil, tıpkı jüpiter üzere bir gaz gezegen. Değerli olan isim hakkının bize verilmesi.” dedi.
Türkiye Astronomi Derneği sitesindeki form aracılığıyla gezegene isim teklifleri sunulabilecek. İsim tekliflerini verebilecek bireyler ise şu kıstaslara nazaran belirlenecek:
- Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı ilköğretim ve lise dengi okullar
- Üniversitelerin Astronomi ve Uzay Bilimleri, Uzay Bilimleri ve Teknolojileri, Astronomi ve Astrofizik bölümleri
- Gözlemevleri
- Planetaryumlar, Bilim Merkezleri, Bilim Müzeleri
- Türk Astronomi Derneği kurumsal üyeleri
Bu kurumlar ve dernekler, isim teklifi sunmak için halk oylaması yaparak en çok oy alan seçeneği sunabilecekler. Birebir gökyüzü altında 100 yıl aktifliği kapsamındaki aktiflikte isim, belirli kuralları taşımak zorunda. Bu kaideler, TAD’ın sitesinde sıralanıyor. İsim teklifleri şu kaidelere uymalı:
- İki isim önerisi olmalı: yıldıza ve gezegenine
- İsim bir “şey”e ilişkin olabilir.
- İsim bir “kişi”ye ilişkin olabilir.
- İsim, bir gökcismine ismi verilmeye bedel, kültürel, tarihi ve coğrafik kıymeti olan bir “yer”e ilişkin olabilir.
- Verilecek isim gökyüzü yahut astronomiyle ilgili ve hatta yıldızın/gezegenin gökyüzünde bulunduğu takımyıldızla ilgili olabilir (zorunlu değil).
- En az 4, en fazla 16 karakter uzunluğunda olmalı.
- Latin harfleri ile yazılmalı.
- Tercihen bir söz olmalı.
Kolayca söylem edilebilmeli (en azından birtakım dillerde).
- İsmin olması gereken özellikleri olduğu üzere, olmaması gereken özellikleri de var. Bunlar:
- Bir kişiyi, kümesi, toplumu yahut ülkeyi gücendirmemeli.
- Herhangi bir astronomik cismin ismiyle birebir yahut benzeri olmamalı.
- Verilecek ismin ticari bir tarafı olmamalı.
- Politik, askeri yahut dini alanlarla bilinen şahısların isimleri olmamalı.
- 1919’dan evvel ölmüş bir kişinin ismi olmamalı.
- Yaşayan bir kişinin ismi olmamalı.
- İsim seçimini yapan kuruluşların ismi olmamalı.
- Evcil hayvanların ismi olmamalı.
- Kısaltma olmamalı.
- Kurgu, üretilmiş isim olmamalı.
- Rakam yahut ünlem işareti içermemeli.
şeklinde belirtiliyor.
Wasp-52 ve ötegezegeni, ilkbahardan sonbahara kadar ülkemizden gözlemleniyor.
Küçük, “Son yıllarda maalesef daima yere bakar olduk, halbuki gökyüzü bizim emrimizde. Osmanlı öncesine gittiğimizde astronomi çalışmaları yapan Uluğbey var, birinci gözlemevini kuran Takiyüddin var. Bunlar pozisyon müşahedeleri yapmış, yaptıkları çalışmalar o periyot Avrupa'da yapılanla birebir. Gökyüzü farkındalığını artırmalıyız. Tarihe bakarsak coğrafyamızın astronomiye katkıları azımsanamaz. Bilhassa gözlemsel astronomide katkıları büyük. İsim deyip geçmemek lazım.” sözlerini de kullandı.
